دکتر مهرزاد پورجعفر، فارغ التحصیل پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی شیراز درسال۱۳۷۵، فارغ التحصیل تخصص مغز و اعصاب از دانشگاه علوم پزشکی شیراز در سال۱۳۸۴ و دارای فلوشیپ فوق تخصصی سکته مغزی و بیماریهای عروق مغزی.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی یا حادثه عروقی مغز، شروع ناگهانی یک نقیصه عصبی است که علت عروقی کانونی(موضعی) برای آن وجود دارد. می تواند مانند سکته قلبی که موجب صدمه بافت قلب می شود، به بافت مغزآسیب رساند. سکته مغزی هنگامی روی می دهد که قسمتی از مغز خون مورد نیاز خود را دریافت نمی کند.
درصورت مشاهده چه علایمی به سکته مغزی شک کنیم؟
سکته مغزی به سرعت طی چند ثانیه تا چند دقیقه روی می دهد و در اکثر افراد با دو یا چند علامت همراه است. شایعترین علایم سکته مغزی عبارتند از: ضعف یا کرختی ناگهانی صورت، بازو یا ساق پا (عمدتا در یک طرف بدن) بروز ناگهانی اشکال بینایی یک یا دوطرفه، بروز ناگهانی اشکال در راه رفتن، ایجاد ناگهانی گیجی یا اختلال تعادل، برود ناگهانی منگی یا اختلالات تکلم یا درک کلام دیگران و بروز سردرد شدید بدون علت شناخته شده.
پس از مشاهده علایم فوق چه باید بکنیم؟
سکته مغزی یک فوریت پزشکی است که درصورت عدم تشخیص و درمان سریع می تواند منجر به آسیب دایمی و مرگ شود بنابراین پس از مشاهده یکی از علایم فوق باید سریعاٌ به یکی از واحدهای مجهز پزشکی مراجعه شود.
علت بروز سکته مغزی چیست؟
عوامل خطر سکته مغزی در واقع همان علل اصلی سکته مغزی هستند که شامل موارد زیر هستند: بالا بودن سن، فشارخون بالا، سابقه سکته قلبی یا ایسکیمی قلبی ،دیابت، کلسترول خون، فیبریلاسیون دهلیزی، مصرف سیگار، مصرف قرصهای جلوگیری از بارداری، مشکلات انعقادی خون، تنگی سرخرگ کاروتید، پرفشاری خون، مهمترین عوامل قابل تعدیل سکته مغزی هستند.
بعضی از بیماران بیان می کنند که هیچ یک از عوامل فوق را نداشته اند ولی سکته کرده اند، علت چیست؟
درحدود ۳۰ تا ۴۰ درصد موارد بویژه در جوانان cryptogenic stroke داریم که بدون وجود فاکتور خطر مشخص سکته مغزی روی می دهد. در واقع در بررسی ها عامل خاصی مشاهده نشده. ولی با پیشرفت دانش بشری و تکنیک های تشخیصی روز به روز علت ها مشخص تر می شوند.
گرفتگی عروق گردنی(کاروتید)چیست و چه درمانی دارد؟
تنگی شریان کاروتید از فاکتورهای خطر مهم در سکته مغزی هستند، آزمایشهایی مانند سونوگرافی داپلی رنگی که برای بررسی سرعت جریان خون در شریان های کاروتید انجام می شود، تغییرات میزان خونی را که به مغز می رسد را نشان می دهند. که درصورت شدید بودن میزان تنگی و علامتدار بودن بیماری از روشهای جراحی عروق کاروتید یا بالون آنژیو و گذاشتن استنت جهت درمان این بیماری استفاده می شود.
چه نوع از سکته عوارض کمتر و پیش آگهی بهتری دارد؟
سکته مغزی را به دو گروه اصلی تقسیم می کنیم: سکته های مغزی ایسکسمیک که ۸۰ درصد را تشکیل می دهند و سکته مغزی هموراژیک. علایم سکته مغزی بستگی به محل وقوع سکته مغزی دارد گاهی سکته کوچک علایمی بزرگی را به وجود می آورد و گاهی سکته بزرگ در محلی خاموش رخ می دهد که علایم کمتری را به وجود می آورد. در مجموع سکته های قلبی عوارض کمتر و پیش آگهی بهتری دارند وسکته های مغزی که بیشتر از دوسوم منطقه شریان مغزی را در برمی گیرد عوارض بیشتر و پیش آگهی بدتری دارند.
چه نوع عوارضی بعد از بروز سکته مغزی پیش خواهد آمد؟
۱: افزایش فشار داخل جمجمه، هیدروسفالی، اسپاسم رگها، عفونت ، آمبولی ریه ، تشنج، بی اختیاری ادرار و مدفوع، اختلالات بینایی، وضعیت بی حسی یا فلج، تهوع واستفراغ، عدم تعادل، اختلال تکلم ونوشتن، درد ، گرفتگی عضلات ، تورم دستها و پاها ، درد و سفتی مفصل شانه
آیا دارویی جهت بهبود و ضعیت ویا عملکرد مغز ویا ترمیم بافت آسیب دیده وجود دارد؟
بله داروهایی هستند تحت عنوان داروهای nwropvtective که با مکانیسم های nasrogenesb و neunplasticity و بهبود تشکیل neurite های جدید باعث بهبود علایم می شوند البته اکثر این داروها مورد تایید FDA آمریکا نیستند.
در افرادی که دچار سکته مغزی میشوند و دارای فشارخون بالا هستند آیا باید قبل از رساندن آنها به بیمارستان فشارشان را پایین آورد؟
افزایش فشار خون بلافاصله پس از سکته مغزی شایع است مطالعات نشان می دهد که پرفشاری خون موجب سکته مغزی می شود، اما در مرحله حاد سکته مغزی مخصوصاٌ سکته مغزی ایسکیمیک، پرفشاری خون یک فرایند جبرانی است جهت افزایش جریان خون به مغز تا جریان خون در محل بسته برقرار شود باید به آرامی فشار خون را کنترل کرد.
چه داروهایی پس از بروز سکته مغزی تجویز می شود؟
سکته های مغزی ناشی از لخته خون را می توان با داروهای تجزیه کننده لخته خون مانند TPA (فعال کننده پداکینوزن بافتی) درمان کرد.این داروها باید طی سه تا چهار و نیم ساعت از شروع سکته مغزی تجویز کرد.
کسی که وارفارین مصرف می کند باید چه نکاتی را رعایت کند؟
این دارو یک داروی ضد انعقادی استتوانایی لخته شدن خون را از بین می برد و به پیشگیری از سکته مغزی در موارد پر خطر، مثلا افراد مبتلا به فشار خون، کمک می کند کنترل دقیق مصرف دارو با آزمایشهای پی گیر و تداخل دارویی و غدایی بسیار مهم است.
وقتی بخشی از مرده است، چطور ممکن است فردی بهبود پیدا کند؟
به دلیل خاصیت نوروپلاستی سیتی مغز، قسمتهای باقیمانده ، فعالیتهای قسمت های از بین رفته را جبران می کند.
چه فاکتور هایی میزان بهبود بیمار را در آینده تعیین خواهند نمود؟
تعیین و پیش بینی مدت زمان بهبود سکته ی قوی بسیار دشوار و در هر فرد با فرد دیگر متفاوت است و به آسیب های ایجاد شده و وضعیت سلامت بیمار در زمان قبل از بروز سکته بستگی دارد. عوارض بعد از سکته موجب به تأخیر افتادن زمان بهبودی می شوند.
الگوی بهبود در مبتلایان به این بیماری چگونه است؟
چنانچه در جریان سکته ی مغزی برخی مشکلات دیگر از جمله عفونت ریه روی دهد، به نظر می رسد سکته مغزی شدید شده است. پس از سکته ی مغزی، معمولاٌ در ابتدا سرعت بهبودی خیلی زیاد است ولی پس از مدتی این سرعت کمتر می شود. البته در بعضی بیماران هیچ نوع علائم بهبودی در چند هفته ی اول پس از سکته دیده نمی شود ولی بیمار به طور ناگهانی شروع به بهتر شدن می کند، سرعت بهبودی بیمار به نوع شخصیت و انگیزه ی او و نیز جدیت و تصمیم برای بهتر شدن و درمان های به عمل آمده بستگی دارد، ممکن است بهبودی عملکرد های بدن تا دوسال پس از سکته ی مغزی به طول انجامد وسرعت بهبودی عملکرد های مختلف بدن با یکدیگر متفاوت است.
آیا ممکن است در اثر بیماری سکته ی مغزی بینایی فرد هم دچار مشکل شود؟
شایع ترین اختلال بینایی پس از سکته ی مغزی همی آنوپی یا نقص بینایی در نیمه ای از میدان بینایی یک یا هر دو چشم می شود در اکثر موارد این اختلال پس از مدتی برطرف میشود. البته در بعضی از بیماران اختلال بیناییبهبود نمی یابد و در سکته های مغزی دو طرفه کورتیک اکسیپیتالکوری وجود دارد.
درمان درد های یکطرفه در بیمار سکته ی مغزی چیست؟
حدود ۷۰ درصد این بیماران را می توان تا حدودی با درمان دارویی از جمله داروی ضد افسردگی بهبود بخشید. دارو های مسکن معمولاٌ اثر چندانی بر این درد ها ندارد و از دارو های مسکن نباید استفاده کرد. ایجاد درد از مشکلات شایع پس از سکته ی مغزی است، درد ممکن است بطور شدید در یک نیمه از بدن احساس شود این نوع درد ممکن است پس از هر نوع سکته ی مغزی معمولاٌ چند ماه بعد از خود سکته بروز دهد.
بیماری مبتلا به سکته ی مغزی که دچار اشکال درخواب شده بتید چکار کند؟
اختلال در خوابیدن که اغلب به دلیلبستری شدن در بیمارستان ونا آشنا بودن محیط است بروز می کند ومحیط آرام وبا آرامش و استفاده از داروهای خواب آور مؤثراست.
درباره ی تغذیه مناسب بیمار دچار سکته مغزی چه توصیه های وجود دارد؟
نقش غذاها در پیشگیری از بروز سکته ی مغزی مهم است. رژیم غذایی مناسب، حاوی مقدار زیادی سبزیجات و میوه جات تازه واستفاده از بعضی روغن های گیاهی، انتی اکسیدان های کافی (شامل ویتامین های C و E)را به بدن می رساند، همچنین استفاده از ماهی مخصوصاُ ماهی قزل آلا توصیه می شود.
نظرتان درباره ی توان بخشی به مبتلایان به سکته ی مغزی چیست؟
توانبخشی موجب می شود بیمارانی که در اثر سکته ی مغزی ناتوانی جسمی وروانی شده اند ، به زندگی طبیعی باز گردانده ، مشکلات به وجود آمده را درک کنند وخود را با آنها تطابق دهند واز ایجاد عوارض ثانویه پیشگیری به عمل آورند. در توانبخشی همچنین باید به اعضای خانواده های بیماران آموزشی داد نقش حمایت کننده را ایفا کنند تیم توانبخشی شامل پرسنل پرستاری، کاردرمان، فیزیو تراپ،گفتار درمان و پزشک آموزش دیده در زمینه طب توانبخشی است.
آیا ممکن است بیمار پس از بروز سکته ی مغزی و دست یابی به برخی توانایی ها مجدداٌ بدون بروز سکته مجدد، پس رفت کند؟
نه، معمولاٌ سکته ی مغزی سیر بهبودی دارد و روز به روز بهتر می شود.
علت بی اختیاری ادرار و کاهش کنترل پس از سکته ی مغزی چیست؟
بی اختیاری در ادرار کردن یا دفع مدفوع در اثر اسیب به مناطق مغزی کنترل کننده این اعمال روی می دهد و در اکثر موارد پس از سکته ی مغزی به دنبال ترمیم سلول های مغزی ، بر طرف می شود.
چه اختلال روحی و روانی در اثر سکته بروز می کند؟
مشکلات روحی ممکن است بطور مستقیم ، در اثر آسیب منطقهخاص ایجاد شوند و یا ناشی از ناتوانی فرد در تطابق خود با شرایط و محدودیت های جدید باشد . سکته ی مغزی اغلب موجب افسردگی ونیز اشکال در تمرکز، تفکر، حافظه می شود.
اختلال تعادل در بیمار سکته ی مغزی در چه صورت ایجاد می شود؟
عدم تعادل و سرگیجه از عوارضی است که بطور شایع به دنبال سکته مغزی مخصوصاٌ سکته های مخچه ای دیده می شوند.
آیا سکته ی مغزی می تواند سبب اختلال درک و هوشیاری در بیمار گردد؟
در روز های پس ازسکته ی مغزی در سکته های مغزی بزرگ اغلب افزایش فشار در مغز به وجود می آید و این اختلال موجب خواب آلودگی می شود و در سکته های مغزی احتمال اختلال سطح هوشیاری وجود دارد .
چه قدر با کاردرمانی آشنا هستید؟
کاردرمانی عبارت است از استفاده از فعالیت های هدفمند برای کسب حداکثر استقلال فرد که با استفاده از فعالیت، تمرین درمانی و تکنیک های اکتیویت کردن عضلات و افزایش قدرت عضلانی، انجام ورزش و آموزش فراگیری دوباره فعالیت های روزمره مانند خوردن ، نوشیدن، لباس پوشیدن، استحمام، خواندن و نوشتن و به توالت رفتن و … و نیز ایجاد تغییرات لازم در محیط و فعالیت های فرد و ایجاد حمایت های روحی و روانی به بهبودی و استقلال عملکردی فرد کمک می کند.
نظرتان درباره ی نقش کاردرمان در توانبخشی مبتلایان به سکته ی مغزی چیست؟
کاردرمانی به عنوان بخش مهمی از مراقبت و توانبخشی بیماران مبتلا به سکته ی مغزی ، نقش مهمی در توانبخشی بیماران سکته ی مغزی ایفا می کند و با توجه به این که کاردرمان همزمان مشکلات فیزیکی، آسیب های شناختی و روانی و محیط زندگی فرد را در نظر می گیرد می توان گفت جز ویژگی های شاخص کاردرمانگران در تیم توانبخشی بوده و حضور یک کاردرمانگر خوب و مجرب در کنار سایر تیم درمان یرای توانبخشی و توانمند سازی مبتلایان به سکته ی مغزی بسیار ضروری است
به نظر شما مداخلات کاردرمانی از چه زمانی باید شروع شود وتا چه زمانی باید ادامه یابد؟
توانبخشی و از جمله کاردرمانی باید هرچه سریع تر برای بیماران مبتلا به سکته ی مغزی شروع شود و تا بهبودی و رساندن بیمار به حداکثر استقلال باید ادامه یابد
و بررسی همه جانبه بیمار و مشکلاتش و نیز بکارگیری رویکردهای علمی و استفاده از تجهیزات مناسب از معیارهای یک کلینیک کاردرمانی خوب بوده و در روند بهبودی مراجعین بسیار موثراند
در پایان از همکاری شما تشکر می کنم و برایتان آرزوی سلامتی و موفقیت روزافزون دارم.
